Athos Holy Mount

Φορητές Εικόνες	2.115 Κοίμηση της Θεοτόκου 16ος και 18ος αι. Πρωτάτο, στο τέμπλο Ξύλο, αυγοτέμπερα, 148 x 109,5 εκ.
	Η πολυπρόσωπη παράσταση της Κοιμήσεως είναι οργανωμένη με θαυμαστή ισορροπία και συνεχείς μικρές αποκλίσεις από τη συμμετρία, με ποικιλία στάσεων, κινήσεων και χειρονομιών των μορφών που πληρούν τη σύνθεση. Στο πρώτο επίπεδο εικονίζεται η νεκρική κλίνη με τη Παναγία ξαπλωμένη αντίθετα απ' ό,τι στις περισσότερες ομόθεμες παραστάσεις, με το κεφάλι δεξιά, ενώ η τοποθέτηση του Πέτρου με το θυμιατό στα πόδια της, άγνωστη από άλλα παραδείγματα, αναφέρεται στην Ερμηνεία του Φουρνά (Διονυσίου του εκ Φουρνά 1909, σ. 144). Επίσης στη θέση που συνήθως τοποθετείται ο απόστολος Παύλος, απέναντι δηλαδή από τον Πέτρο, εδώ εικονίζεται άλλος απόστολος, ίσως ο Ιωάννης. Ο Παύλος είναι πιθανόν ένας από τους δύο αποστόλους που στέκουν σκυμμένοι πίσω από την κλίνη της Παναγίας, σε θέση και στάση ανάλογη μ' αυτήν της αντίστοιχης τοιχογραφίας του Πρωτάτου (Millet 1927, πιν. 30). Γύρω από την Παναγία αναπτύσσονται σε βάθος οι άλλοι απόστολοι, οι γυναίκες και τρεις ιεράρχες που παρίστανται συνήθως στην Κοίμηση (Διονυσίου του εκ Φουρνά 1909, σ. 144) Στο βάθος της σύνθεσης διαμορφώνεται, με σκούρο μπλε χρώμα και ποικιλία σχημάτων, τμήμα έναστρου ουρανού, μέσα στον οποίο περιλαμβάνονται: ο Χριστός, πίσω από τη νεκρική κλίνη, με χρυσή ενδυμασία και τη ψυχή της Παναγίας στα χέρια του, περιβαλλόμενος από αγγέλους και χερουβείμ. Στη συνέχεια εικονίζονται η Μετάσταση της Θεοτόκου που παραδίδει τη ζώνη της στον απόστολο Θωμά, και στο άνω τμήμα της εικόνας, άγγελοι, από τους οποίους άλλοι κρατούν τις πύλες του ουρανού και άλλοι, αποδομένοι με μονοχρωμία, κατέρχονται για να παραλάβουν την ψυχή της. Ανάλογη αντίληψη στη διαμόρφωση του ουρανού συναντάμε σε εικόνα του 18ου αιώνα στη Σιμωνόπετρα (Κίσσας 1991, εικ. 121). Εξω από τον ουρανό, στον χρυσό κάμπο της εικόνας, εικονίζονται μέσα σε σύννεφα που ανακρατούν άγγελοι, οι απόστολοι που έρχονται «εκ περάτων» για να παραστούν στην κηδεία της Θεοτόκου. Στις άκρες της σύνθεσης, πίσω από το πλήθος των μορφών, τοποθετούνται δύο μικρά κτίρια, στα παράθυρα των οποίων εμφανίζονται δυο γυναικείες μορφές, ενώ εκατέρωθεν του ουρανού, με κόκκινα γράμματα, υπάρχει η επιγραφή της παράστασης: Η ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙ(ΑΣ) Θ(ΕΟΤΟ)ΚΟΥ. Με κόκκινα αρχικά χαρακτηρίζονται και οι μορφές των αποστόλων πάνω στα σύννεφα. Η σύνθεση παρά τις ιδιομορφίες της, ακολουθεί το γενικό εικονογραφικό σχήμα που συναντάται στις αγιορείτικες τοιχογραφίες του 16ου αιώνα (Millet 1927, πιν. 132, 163, 197.2, 216), με ορισμένα στοχεία από παλαιότερα έργα (Millet 1927, πιν. 30). Η αναφορά του ζωγράφου σε κρητικά έργα είναι εμφανής όχι μόνο στην εικονογραφία αλλά και στην οργάνωση της σύνθεσης, καθώς και στην απόδοση των ευγενικών μορφών. Ωστόσο, η σχηματοποίηση στην απόδοση των ενδυμάτων και το πλαδαρό, γλυκερό πλάσιμο των προσώπων ορισμένων ιδίως μορφών, δηλώνουν ότι το έργο έχει επιζωγραφιστεί κατά τον 18ο αιώνα, παρατήρηση που επιβεβαιώθηκε και από επιτόπια έρευνα. Το γεγονός ότι η εικόνα αυτή προέρχεται από το τέμπλο του Πρωτάτου του 1611, στο οποίο ανήκουν και άλλες εικόνες που παρουσιάζονται στην Εκθεση (βλ. αρ. 2.114, 2.116-2.119) και χρονολογούνται μεν στον 16ο αιώνα, αλλά έχουν δεχτεί μεταγενέστερες επιζωγραφίσεις, οδηγεί στη σκέψη ότι και η εικόνα της Κοιμήσεως εντάσσεται στο ίδιο σύνολο. Η συσχέτιση των εικόνων αυτών με τις εικόνες της Μεγάλης Δεήσεως που βρίσκονται στο ναό του Πρωτάτου και έχουν αποδοθεί στον Θεοφάνη (Chatzidakis 1969-1970, σ. 326 κ.ε.) αλλά και στον Ζώρζη (βλ. λήμματα αρ. 2.47-2.53) κάνει πιθανή την απόδοση της Κοιμήσεως σε ένα από τους δύο καλλιτέχνες. Ωστόσο στη παρούσα φάση της έρευνας και εφόσον δεν έχει γίνει καθαρισμός των επιζωγραφίσεων το θέμα παραμένει ανοικτό.
	Βιβλιογραφία: Αδημοσίευτη.
	Λ.Τ.
	Κατάλογος εκθεμάτων Πρωτάτου 16ος αιώνας

Church Fathers ||| Elpenor's Free Greek Lessons Promote Greek Learning

Reference address : https://www.elpenor.org/athos/gr/g218ab115.asp