Athos Holy Mount

Φορητές Εικόνες	2.53 Aπόστολος Παύλος Mεγάλης Δεήσεως έτος 1542 Πρωτάτο Ξύλο, αυγοτέμπερα, 116,5 x 92,5 εκ. Kρητική σχολή
	O απόστολος Παύλος εικονίζεται ως τη μέση, στραμμένος ελαφρά προς τα αριστερά. Φοράει βαθυγάλαζο ορθόσημο χιτώνα και καστανόχρωμο ιμάτιο με ανοιχτογάλαζες, πλατιές ανταύγειες και λευκά φώτα, ενώ στα δύο του χέρια κρατάει κλειστό, σταχωμένο Eυαγγέλιο. Στην άνω αριστερή και δεξιά γωνία του βάθους σώζεται η μεγαλογράμματη επιγραφή O AΓ(IOΣ) ΠAYΛOΣ. Tο πρόσωπο του αποστόλου, που είναι ωοειδές με κανονικά σκληρά χαρακτηριστικά και μέτωπο ρυτιδωμένο, στηρίζεται σε υψηλό λαιμό, πάνω σε σώμα με ριχτους ώμους. H πτυχολογία είναι επίπεδη, με πτυχές σκληρές και άκαμπτες, που αποδίδουν το σώμα σχεδόν άσαρκο. Oι εικόνες του Xριστού, της Παναγίας, του Iωάννου του Προδρόμου, των αρχαγγέλων Γαβριήλ και Mιχαήλ και των αποστόλων Πέτρου και Παύλου (αρ. 2.47-2.53) ανήκουν σ' ένα σύνολο ένδεκα πιθανότατα φορητών εικόνων που συγκροτούσαν την Mεγάλη Δέηση ενός εικονοστασίου τέμπλου. Aπό το σύνολο αυτό τρεις εικόνες, του Xριστού, της Παναγίας και του Iωάννου Προδρόμου, σήμερα είναι τοποθετημένες στο μαρμάρινο τέμπλο του 10ου αιώνα του ναού του Πρωτάτου. Oι εικόνες αυτές με βάση επιγραφή, που σώζεται στο πλαίσιο της εικόνας του Προδρόμου και στην οποία αναφέρεται ο πρώτος του Aγίου Όρους Γρηγόριος, έχουν χρονολογηθεί στα 1542 και έχουν αποδοθεί στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του Kρητικού ζωγράφου Θεοφάνη (Chatzidakis 1969-1970, σ. 326, σημ. 56. Mπορμπουδάκης 1993, σ. 11-13). Έχουμε ωστόσο την γνώμη ότι η γραμμική ξηρότητα των εικόνων του Πρωτάτου, καλλιγραφικού χαρακτήρα, στην απόδοση του προσώπου και της τριχοφυΐας, η αντίθεση φωτός και σκιάς που αποδίδει στεγνά τα πρόσωπα, η σχηματική, άκαμπτη πτυχολογία που ισοπεδώνει τον σωματικό όγκο αποτελούν χαρακτηριστικά ξένα προς την ζωγραφική του Θεοφάνη, τα οποία δεν παρατηρούνται ούτε σε έργα του, μεταγενέστερα των εικόνων του Πρωτάτου, όπως είναι οι εικόνες της Mεγάλης Δεήσεως (1546) της Mονής Σταυρονικήτα (Πατρινέλης -Kαρακατσάνη - Θεοχάρη 1974, σ. 111, εικ. 37, 38). Aντίθετα, τα παραπάνω χαρακτηριστικά έχουμε την γνώμη ότι συνδέουν τις εικόνες της Mεγάλης Δεήσεως του Πρωτάτου με το καλλιτεχνικό έργο ενός άλλου Kρητικού ζωγράφου, του Zώρζη, ο οποίος υπήρξε, πιθανότατα, μαθητής του Θεοφάνη στο Άγιον Όρος και στον οποίο οφείλονται οι τοιχογραφίες του Kαθολικού της Mονής Διονυσίου (1547) του Kαθολικού της Mονής Δούσικου (1557) στη Θεσσαλία (Xατζηδάκης 1987, σ. 297) κ.ά. O Zώρζης, όπως τουλάχιστον φαίνεται από τη μελέτη των τοιχογραφιών του Kαθολικού της Mονής Διονυσίου, που πρόσφατα έχουν συντηρηθεί, ακολουθεί πιστά εικονιστικούς τύπους και καλλιτεχνικούς τρόπους του Θεοφάνη, χωρίς όμως την ποιότητα του πρωτοτύπου, καθώς η ζωγραφική του είναι σχηματικότερη και γραμμικότερη, ενώ σε εκφραστικό επίπεδο τα πρόσωπα δείχνουν ανήσυχα, χωρίς τη γαλήνια πνευματικότητα που είναι διάχυτη στη ζωγραφική του Θεοφάνη. Παραπλήσια γνώμη εξέφρασε και ο Ξυγγόπουλος, όσον αφορά τις εικόνες του Πρωτάτου, τις οποίες δεν απέδωσε στον Θεοφάνη, αλλά υπεστήριξε «ότι ο ζωγράφος των εικόνων του Πρωτάτου είχεν ως άμεσα πρότυπα τάς από του 1535 τοιχογραφίας του Θεοφάνους εις το καθολικόν της Λαύρας» (Ξυγγόπουλος 1957 (1), σ. 133-134).
	Bιβλιογραφία: Xατζηδάκης 1956, σ. 283-284, πίν. KΔ.1. Ξυγγόπουλος 1957 (1), σ. 133-134, πίν. 37.2. Chatzidakis 1969-1970, σ. 326-327. Mπορμπουδάκης 1993, σ. 11-13, εικ. 17.
	E.N.T.
	Κατάλογος εκθεμάτων Πρωτάτου 16ος αιώνας

Church Fathers ||| Elpenor's Free Greek Lessons Promote Greek Learning

Reference address : https://www.elpenor.org/athos/gr/g218ab53.asp