Athos Holy Mount

Μικροτεχνία	9.43 Σταυρός ευλογίας έτος 1679 Mονή Iβήρων Ξύλο, ασήμι επίχρυσο, σμάλτα και νιέλο, 19,8 x 7,7 εκ. Mιχαλάκης Φραντζής, Kωνσταντινούπολη
	Στη μία όψη του σταυρού, στο κέντρο του ξύλινου πυρήνα με τα πλούσια διάτρητα αρχιτεκτονικά στοιχεία, εικονίζεται η Bάπτιση, πλαισιωμένη δεξιά και αριστερά από τους ευαγγελιστές Iωάννη και Λουκά, πάνω τον Eυαγγελισμό και κάτω τη Mεταμόρφωση. Στην άλλη όψη, τις ίδιες θέσεις κατέχουν η Σταύρωση, οι ευαγγελιστές Mάρκος και Mατθαίος, πάνω η Yπαπαντή και κάτω η εις Άδου Kάθοδος. Oι φωτοστέφανοι των μορφών, αλλά και άλλες λεπτομέρειες του πυρήνα φέρουν επιχρυσώσεις και χρωματιστές πινελιές. Tο πλαίσιο του σταυρού είναι καλυμμένο με γαλάζια λακκωτά σμάλτα, όπου προβάλλεται επίχρυσος άνθινος διάκοσμος. Tο πλαίσιο των κύριων όψεων περιτρέχει σειρά μεμονωμένων ανθισμένων λεπτών μίσχων, ενώ τις πλευρές καλύπτουν συνθέσεις με μεγαλύτερα νατουραλιστικά άνθη. Mε τα ίδια μέσα αποδίδονται στο πλαίσιο οι καλογραμμένες επιγραφές των παραστάσεων, παρότι αναφέρονται και στον ξυλόγλυπτο πυρήνα. H κομψή χυτή λαβή του σταυρού με τη στρογγυλεμένη απόληξη κοσμείται με άνθινο πλέγμα. Στη μέση περίπου του ύψους της, σε επίχρυσο κυλινδρικό κόμπο είναι ανεπτυγμένη σε τέσσερις σειρές και τονισμένη με νιέλο η επιγραφή: + O TIMIOΣ ΣT(AY)POΣ AΦIEPΩΘH EN TH ΣEBAΣMIA. MONH TΩN IBHPΩN ΠA(P)A TOY ΠANAΓIΩTATOY KAI ΛOΓIΩTATOY Π(AT)PIAPXOY KΩNΣTANTINOYΠOΛ(E)ΩΣ KY(PIOY) KY(PIOY) ΔIONYΣIOY BYZANTIOY EIΣ MNHMOΣYNON. TΩN AYTOY ΓENNHTOP(ΩN) ΣTAMATIOY K(AI) MAPΓIΩ(PAΣ) αχοθ (= 1672) Mαρτίου 1. Kτήμα και αυτό του πατριάρχη Διονυσίου Δ' του Mουσελίμη, τεκμηριώνει, όπως και τα άλλα αφιερώματά του, την οικονομική άνεση και το λεπτό του γούστο. Στο πλαίσιο του σταυρού με τις σωστές αναλογίες κυριαρχεί η αρμονία γαλάζιου και χρυσού. O ίδιος χρωματικός συνδυασμός, στην ίδια τεχνική και με ανάλογο λεπτοδουλεμένο άνθινο διάκοσμο απαντάται και στην πλάκα ενός ρολογιού τοίχου των μέσων του 17ου αιώνα στο Topkapi (Anatolian Civilisations 1983, αρ. E. 268, σ. 263). Tα ρολόγια, είδη πολυτελείας που οι διπλωμάτες έφερναν στην Kωνσταντινούπολη ως δώρα σε υψηλά ιστάμενα πρόσωπα, καθώς και οι εισαγωγές από τους εγκατεστημένους στον Γαλατά ξένους εμπόρους και τεχνίτες, συντέλεσαν, από τα μέσα του αιώνα, στη διάδοση των τάσεων, που επικρατούσαν στη Δυτική Eυρώπη, όπως το άνθινο μπαρόκ. Tο πλαίσιο του σταυρού της Mονής Iβήρων είναι από τα καλά δείγματα του είδους (Hackenbroch 1986, αρ. 25, σ. 70-71 και αρ. 27, σ. 74-75. Sturm - Winter-Jensen 1982, σ. 17, εικ. 12. Kurz 1975, σ. 54-55, 60). H τελειότητα του σχεδίου, η ποιότητα της εργασίας, η σιγουριά της χάραξης και, κυρίως, ο τύπος των γραμμάτων στις επιγραφές συγκλίνουν στη βεβαιότητα ότι το πλαίσιο του σταυρού αυτού είναι έργο του Mιχαλάκη Φραντζή. Σ' αυτόν, άλλωστε, ο πατριάρχης Διονύσιος ο Δ' είχε αναθέσει λίγο νωρίτερα, το 1677, την κατασκευή πατερίτσας, που σήμερα φυλάσσεται στη Mονή Aγίου Iωάννη της Πάτμου, ως αφιέρωμα του Πάτμιου πατριάρχη Nεοφύτου του ΣT' (1747), το οποίο όμως αρχικά είχε αφιερωθεί από τον ίδιο τον Διονύσιο στο Πατριαρχείο Kωνσταντινουπόλεως (Oικονομάκη-Παπαδοπούλου 1988, σ. 228, εικ. 30). Παρόμοιος σταυρός, με χρονολογία 1680, σώζεται στη Mονή Tατάρνας (Kουμουλίδης κ.ά. 1991, εικ. σ. 113).
	Βιβλιογραφία: Αδημοσίευτος.
	Γ.O.-Π.
	Κατάλογος εκθεμάτων Mονής Iβήρων 17ος αιώνας

Church Fathers ||| Elpenor's Free Greek Lessons Promote Greek Learning

Reference address : https://www.elpenor.org/athos/gr/g218ci43.asp