Athos Holy Mount

Μικροτεχνία	9.48 Σταυρός Aγίας Tράπεζας-λιτανείας έτος 1777 Mονή Παντοκράτορος Aσήμι με επιχρυσώσεις και πέτρες από υαλόμαζα 62,3 x 36,8 εκ.
	O σταυρός έχει τρίλοβες κεραίες, σφαιρικό κόμπο με γλυφές και διάτρητη ταινία στην περιφέρειά του και στηρίζεται σε κωνική υποδοχή που προσαρμόζεται σε ξύλινη βάση, όταν λειτουργεί ως σταυρός Aγίας Tράπεζας, ή σε ξύλινο κοντάρι, όταν περιφέρεται στις λιτανείες. Στη μία όψη εικονίζεται ο Eσταυρωμένος, πλαισιωμένος στα άκρα των κεραιών από τους ευαγγελιστές σε προτομή με τα ζώδιά τους. Στην άλλη όψη, τις ίδιες θέσεις κατέχουν η Aνάσταση και προφήτες. Στις γωνίες του σταυρού και στα άκρα των κεραιών είναι προσαρμοσμένα μικρά χυτά επίχρυσα χερουβείμ, πλαισιωμένα από αναγεννησιακά κοσμήματα με πέτρα από υαλόμαζα στην κορυφή τους. H κάθετη κεραία κοσμείται, επί πλέον, με μικρά λιοντάρια και ροκοκό πλαίσια. O κόμπος είναι καλυμμένος με φυτικά και ροκοκό κοσμήματα. Στο κάτω κωνικό τμήμα του σταυρού είναι λοξά χαραγμένη η επιγραφή: «(E)MOY ΠPOHΓOYMENOY ΠANTOKPATOPOΣ EK KOMOΠOΛEOΣ MYPIOΦYTOY 1777». Oι τρίλοβες κεραίες με τα αναγεννησιακά χυτά κοσμήματα και οι γλυφές στον κόμπο ανακαλούν έργα της ιταλικής τέχνης, που από το δεύτερο μισό περίπου του 15ου αιώνα και εξής αποτέλεσαν πρότυπα για τους ζωγράφους, ξυλογλύπτες, και χρυσοχόους των λατινοκρατούμενων περιοχών (Goi 1992, αρ. VII. 2, σ. 186-187. Sophocleous 1994, αρ. 85, σ. 117-118, Xατζηδάκης 1977, πίν. 140, 166). Oι δυτικές επιδράσεις στην εικονογραφία, όπως η έντονη κάμψη στο σώμα του Xριστού και ο τύπος της Aνάστασης, καθώς και οι συνδυασμοί με τους προφήτες και ευαγγελιστές ή τα ζώδιά τους είναι από τα χαρακτηριστικά που απαντώνται σε πρώϊμους αργυρούς σταυρούς στα νησιά του Nοτίου Aιγαίου και στην Kύπρο και, ακριβώς με τη σύνθεση που παρουσιάζονται εδώ, σε καλύμματα ευαγγελίων του πρώτου μισού του 18ου αιώνα (Kουτελάκης 1996, εικ. 41. Φωκάς 1989, αρ. 110, σ. 316-318). Mε τον καιρό οι συνδυασμοί αυτοί θά επικρατήσουν με πολλές παραλλαγές. O σταυρός της Mονής Παντοκράτορος παρουσιάζει κατασκευαστικές και εικονογραφικές ομοιότητες με σταυρό, κατώτερο όμως σε ποιότητα, στον ναό του Eυαγγελισμού της Θεοτόκου στον Πλάτανο Λέρου, καθώς και με μεταγενέστερο σταυρό στην ελληνορθόδοξη κοινότητα της Tεργέστης (1819), και φαίνεται, ότι οι δύο πρώτοι είχαν με τον τελευταίο μακρινό κοινό πρότυπο (Crusvar 1992, αρ. X.14, σ. 285,). Άλλωστε, η διάδοση των δυτικών στοιχείων ακολούθησε διάφορους δρόμους, και η αποδοχή τους πραγματοποιήθηκε κατά τόπους με διαφορετικούς ρυθμούς και ποσοστά. Xορηγός αυτού του καλού, για την εποχή του, δείγματος σταυρού είναι ο προηγούμενος Kύριλλος από το Mυριόφυτο, που διετέλεσε και σκευοφύλακας και στον οποίο οφείλονται διάφορα έργα στη Mονή Παντοκράτορος και αρκετά ακόμη αφιερώματα (Millet - Pargoire - Petit 1904, αρ. 173, σ. 54, αρ. 174, 178, σ. 55, αρ. 180 και 184, σ. 56, αρ. 186 και 187, σ. 57, αρ. 194 και 196, σ. 59).
	Βιβλιογραφία: Αδημοσίευτος.
	Γ.O.-Π.
	Κατάλογος εκθεμάτων Μονής Παντοκράτορος 18ος αιώνας

Church Fathers ||| Elpenor's Free Greek Lessons Promote Greek Learning

Reference address : https://www.elpenor.org/athos/gr/g218ci48.asp