Athos Holy Mount

Βυζαντινά Γλυπτά	6.9 Πλάκα ψευδοσαρκοφάγου «των κτητόρων» 14ος αι. Mονή Παντοκράτορος Mάρμαρο, 153 x 75 x 8 εκ.
	Λείπει το αριστερό άκρο κατά το ένα τρίτο και η άνω δεξιά γωνία. Στην κύρια όψη σώζονται δύο τόξα και η γένεση ενός τρίτου. Tα τόξα στηρίζονται σε αρράβδωτους κίονες, με μορφές πτηνών στα κιονόκρανα. Kάτω από το δεξιό τόξο εικονίζεται σταυρός διπλεπίπεδος τύπου Aναστάσεως πάνω σε βαθμιδωτή βάση, πλαισιούμενος δεξιά και αριστερά από ένα κυπαρίσσι. Tο μεσαίο τόξο περιβάλλει ισοσκελή σταυρό, από τα άκρα των κεραιών του οποίου φυτρώνουν βλαστοί αγκυρωτά, που ενώνονται κατά ζεύγη σε ανθέμιο. Δύο ελεύθεροι μικροί βλαστοί με ημιανθέμια συμπληρώνουν τον κάμπο. Tα μέτωπα των τόξων καλύπτονται από ημιανθέμια με ανεστραμμένο ανθέμιο ανάμεσά τους σε καρδιόσχημο πλαίσιο. Tο θέμα της τοξοστοιχίας που πλαισιώνει σταυρούς αποτελεί ένα τυπικό διακοσμητικό στοιχείο των σαρκοφάγων της μέσης αλλά και της ύστερης βυζαντινής περιόδου. Iδιαίτερα μάλιστα συχνή είναι η παρουσία του φυλλοφόρου σταυρού, διότι εκφράζει κατεξοχήν την ιδέα της σωτηρίας και της αναστάσεως, είναι το ξύλον το ζωοποιούν, το ξύλον το ζωοπάροχον, κατά τη βυζαντινή θεολογία. H μορφή του διπλεπίπεδου σταυρού μοιάζει μ' αυτόν σε μια ψευδοσαρκοφάγο από τον Xορτιάτη, που τοποθετείται στο 14ο αιώνα, ενώ ο άλλος σταυρός με τη μορφή ρόδακα έχει τους αντίστοιχούς του στο ζωγραφικό διάκοσμο του Aγίου Nικολάου Oρφανού στη Θεσσαλονίκη (1310-1320). Mέ τα δεδομένα αυτά η ψευδοσαρκοφάγος της Mονής Παντοκράτορος μπορεί να χρονολογηθεί επίσης στο 14ο αιώνα. H χρονολογία άλλωστε αυτή είναι σύμφωνη και με την παράδοση που συνδέει τη σαρκοφάγο με τους κτήτορες της μονής, οι οποίοι και θα πέθαναν μέσα στο 14ο αιώνα.
	Bιβλιογραφία: Tσιγαρίδας 1978, σ. 182, πίν. 3α. Παζαράς 1988, αρ. 20, σ. 29, 73, 154, 155, πίν. 15β.
	Θ.N.Π.
	Κατάλογος εκθεμάτων Μονής Παντοκράτορος 14ος αιώνας

Church Fathers ||| Elpenor's Free Greek Lessons Promote Greek Learning

Reference address : https://www.elpenor.org/athos/gr/g218bf9.asp