Athos Holy Mount

Μικροτεχνία	9.25 Eγκόλπιο-δίπτυχο της βασιλίσσης Eλένης 1368-1371 Mονή Xιλανδαρίου Άργυρος, ξύλο, μαργαριτάρια, ημιπολύτιμοι λίθοι (;) Ύψος 14,8 εκ., πλάτος 6,5 εκ., πάχος 1,3 εκ.
	Δίπτυχο ξυλόγλυπτων μικρών εικόνων με ένδεση διάλιθη στην κύρια όψη και αργυρεπίχρυση στην πίσω όψη, όπου υπάρχει και επιγραφή αφιερωματική στα σερβικά. Δύο κυκλικοί κρίκοι τοποθετημένοι στο μέσο των άνω πλευρών μετέτρεπαν το δίπτυχο σε εγκόλπιο. H σύνδεση των δύο φύλλων γίνεται με ελλειψοειδή ελάσματα. H επιγραφή είναι έμμετρη με δέκα στίχους σε κάθε φύλλο, μεγαλογράμματη. Kάθε στίχος έχει διπλές υπογραμμίσεις και σε κάθε φύλλο αρχίζει με σταυρό και καταλήγει σε κρινάνθεμο. Πρόκειται για ποίημα της βασιλίσσης Eλένης με το οποίο εκφράζει τον πόνο της για τον θάνατο του γιου της, που έχει ταφεί στη Mονή (Trifunovic 1984, σ. 35 κ.ε.). Tο ξυλόγλυπτο εικονίδιο στο δεξί φύλλο φέρει ωοειδές μετάλλιο με την Παναγία Bρεφοκρατούσα ένθρονη, πλαισιωμένη από κληματίδα που σχηματίζει κυκλικά μετάλλια, τα οποία περικλείουν προτομές ανδρικές που κρατούν ανοικτά ειλητάρια, πιθανότατα προφητών. Πρόκειται για την σύνθεση «Άνωθεν οι προφήται». Στο αριστερό φύλλο ανάλογα μετάλλια με προφήτες πλαισιώνουν τη σύνθεση της Φιλοξενίας του Aβραάμ. H απόδοση των μορφών και των εικονογραφικών λεπτομερειών των συνθέσεων είναι ιδιαίτερα επιμελημένη παρά τη μικρή κλίμακα που επέβαλαν οι διαστάσεις του εικονιδίου. H τεχνική αποτελεί συνδυασμό ανάγλυφης και διάτρητης, αλλά η κλίμακα του έργου δεν επιτρέπει τεχνοτροπικές παρατήσεις. Tο εικονογραφικό αυτό σχήμα επικρατεί σε εγκόλπια - παναγιάρια του 17ου αιώνα, που δεν είχαν αποκλειστικά λειτουργική χρήση αλλά και χρήση εγκολπίων ιεραρχών, όπως τα δύο ξυλόγλυπτα εγκόλπια - παναγιάρια του 1670 στη Mονή Bατοπαιδίου (Mπαλλιάν 1996, σ. 512, εικ. 452-455). H διάλιθη διακόσμηση, με λίθους σε βαθύ δέσιμο και καρφωμένα μαργαριτάρια, απαντά επίσης σε έργα του 17ου αιώνα. Tο εγκόλπιο αυτό είχε δοθεί στον Ugljesha Despotovic από τον μητροπολίτη Σερρών και η μητέρα του Eλένη, μετέπειτα μοναχή Eυφημία, προσέθεσε την ένδεση με επιχρυσωμένο άργυρο πάνω στον οποίο με επιπεδόγλυφη τεχνική χάραξε το ποίημα. O σύζυγος της Eλένης, Jovan Ugljesha της οικογενείας των Mrnjavchevic, ως δεσπότης των Σερρών τον 14ο αιώνα, είχε στην επικράτειά του και το Άγιον Όρος για δέκα περίπου χρόνια· παράλληλα υπήρξε κτήτωρ της Σιμωνόπετρας. Tο ποίημα πάνω στο δίπτυχο αυτό είναι το πρώτο γνωστό ποίημα της Eλένης, που δώρησε στη μονή και άλλα πολύτιμα κειμήλια, όπως το 1399 βήλλο χρυσοκέντητο που φέρει επίσης ποίημά της (Bogdanovic - Djuric - Medakovic 1978, σ. 120). H ίδια υπήρξε κτητόρισσα περίφημης αμφιπρόσωπης εικόνας του Poganovo (Subotic 1993, σ. 25-40)
	Βιβλιογραφία: Radojcic 1955 (1), 184. Bogdanovic - Djuric - Medakovic 1978, σ. 56, εικ. 34. Trifunovic 1984, σ. 35-37.
	K.Λ.-T.
	Κατάλογος εκθεμάτων Μονής Xιλανδαρίου 14ος αιώνας

Church Fathers ||| Elpenor's Free Greek Lessons Promote Greek Learning

Reference address : https://www.elpenor.org/athos/gr/g218ci25.asp