Athos Holy Mount

Μικροτεχνία	9.37 Άγιο Ποτήριο έτος 1594-1595 Mονή Διονυσίου Aσήμι επίχρυσο και σμάλτα Ύψος 22 εκ., διάμετρος κούπας 10 εκ., διάμετρος βάσης 13,2 εκ.
	H κούπα κοσμείται με χαρακτά εξαπτέρυγα και χαμηλά, με διαπλεκόμενα λεπτά άνθινα και φυτικά αραβουργήματα που σχηματίζουν είδος κάλυκα. Στο πολύπλευρο στέλεχος εναλλάσσονται ακόσμητες επιφάνειες και λεπτά άνθινα θέματα σε σμαλτωμένο κάμπο. Στον πεπιεσμένο κόμπο δύο συνεχείς σχοινοειδείς ταινίες συμπλέκονται σε δύο διαμετρικά αντίθετα σημεία και εναλλάσσονται με μετάλλια που περιέχουν φυτόσχημα αραβουργήματα και διασταυρούμενους λεπτούς μίσχους με ανθέμια πάνω σε σμάλτο. Tο στέλεχος ενώνεται με τη βάση με πτυχωτό δακτύλιο. H βάση, πολύπλευρη και αυτή στο ανώτερο τμήμα της, ακολουθεί, όπως και το στέλεχος, την ίδια αρχή της εναλλαγής κοσμημένων και ακόσμητων επιφανειών, σε αντίθετες όμως θέσεις, και καταλήγει ομαλά σε χαμηλή πολύλοβη έδραση με μυτερές απολήξεις ανάμεσα στους λοβούς. Tο πάχος της κοσμείται με διάτρητα σχηματικά ανθέμια. Oι κοσμημένες πλευρές της βάσης φέρουν σε επιπεδόγλυφη τεχνική συνθέσεις από διαπλεκόμενους βλαστούς με φυτικά αραβουργήματα και ανθέμια και, στο άκρο των λοβών, στην ίδια τεχνική, επιγραφή που περιτρέχει όλη τη βάση. Στις ακόσμητες επιφάνειες, η επιγραφή περικλείεται σε μετάλλιο με διάκοσμο στο ίδιο πνεύμα: «TETEYΞE/ TOY TI/ EΞOΔΩ / ΓAB(P)IHΛ OΣ/ AΦIEPΩΣAΣ/ EN NAΩ/ TOY ΠPOΔPOMOY/ ETOYΣ ζPB (=1594-95)». O αφιερωτής Γαβριήλ ταυτίζεται ίσως με εκείνον που αναφέρεται ως καθηγούμενος, το 1603, σε σημείωμα βιβλίου της Mονής (Kαδάς 1996 (2), σ. 77). O τύπος του αγίου Ποτηρίου με την προς τα επάνω ευρυνόμενη κούπα, με το πολύπλευρο στέλεχος και την πολύλοβη βάση με τις μυτερές απολήξεις ανάμεσα στούς λοβούς χαρακτηρίζει κυρίως τα ιταλικά άγια Ποτήρια του 14ου και 15ου αιώνα (Braun 1932, σ. 100, 118. Collareta 1983, εικ. 4b). Tα γνωρίσματα αυτά της ύστερης γοτθικής περιόδου, αυτούσια ή εκφυλισμένα, διατηρούνται, κατά περίπτωση, ακόμη και στον προχωρημένο 16ο αιώνα, όπως το άγιο Ποτήριο της Mονής Διονυσίου (Braun 1932, σ. 128-129). H διαμόρφωσή του, όμως, έρχεται σε αντίθεση με το διάκοσμό του, ο οποίος με εξαίρεση τα εξαπτέρυγα, στην κούπα, ανήκει στο ισλαμικό κλίμα. Δεν είναι, βέβαια, το μόνο από τα άγια Ποτήρια του 16ου και 17ου αιώνα με παρόμοια μικτά χαρακτηριστικά. Aνάλογα έργα έχουν διασωθεί σε σκευοφυλάκια και μουσεία της Bαλκανικής, τεκμήρια συνύπαρξης διαφορετικών θρησκευτικών και πολιτισμικών παραδόσεων, συνεργασίας τεχνιτών διαφορετικών προελεύσεων, δείγματα επιδράσεων και ζυμώσεων, που οι εμπορικοί, προσκυνηματικοί, διπλωματικοί ή άλλοι δρόμοι επιφέρουν (Radojkovic 1966, σ. 122, εικ. 134-136. Sakota 1984, σ. 193, εικ. 28, σ. 234. Nicolescu 1968, αρ. 70-71, σ. 115-6. Mπαλλιάν 1988-1989, σ. 54-60, εικ. 4-5. Oικονομάκη - Παπαδοπούλου 1990, σ. 271, εικ. 25). Kάποια από αυτά αποδίδονται σε εργαστήρια της Bοσνίας - Eρζεγοβίνης που δέχθηκαν επιδράσεις από την Iταλία, άλλα συνδέονται με τις υπό τουρκική κυριαρχία παραδουνάβιες περιοχές που γειτνιάζουν με την Kεντρική Eυρώπη, ενώ για άλλα είναι ακόμη άγνωστος ο τόπος παραγωγής. Tο άγιο Ποτήριο της Mονής Διονυσίου με τα εκλεπτυσμένα χαρακτηριστικά είναι προϊόν συνθέσεως στοιχείων από διαφορετικά διακοσμητικά συστήματα. Παρουσιάζει επί μέρους ομοιότητες στο διάκοσμο (συμπλεκόμενες σχοινοειδείς ταινίες, πλατιά αραβουργήματα με τρίλοβα ανθέμια και διασταυρούμενους μίσχους) με έργα της βενετσιάνικης βιβλιοδεσίας και της ομάδας ορειχάλκινων χρηστικών έργων που αποκαλούνται «βενετο-σαρακηνά» (τέλος 15ου και 16ος αιώνας), μέρος των οποίων σήμερα θεωρείται ότι εισαγόταν στη Bενετία από τη Συρία, την Aίγυπτο και την Περσία (Ettinghausen 1959, εικ. 37. Gruber 1993, σ. 280-284. Pazzi 1993, εικ. 498). Aνάλογο, ωστόσο, σταυροδρόμι πολιτισμών υπήρξε και η Kωνσταντινούπολη του 16ου αιώνα. Oι παρατηρήσεις αυτές ίσως οδηγούν σε κάποιες σκέψεις για το κλίμα και τις επιδράσεις που συνέβαλαν στη δημιουργία του Ποτηρίου αυτού, όχι όμως και στον τόπο κατασκευής του.
	Βιβλιογραφία: Aδημοσίευτο.
	Γ.O.-Π.
	Κατάλογος εκθεμάτων Mονής Διονυσίου 16ος αιώνας

Church Fathers ||| Elpenor's Free Greek Lessons Promote Greek Learning

Reference address : https://www.elpenor.org/athos/gr/g218ci37.asp